Een compromisloze dame

Zie je hoe wit aan zet kan winnen? Ongelooflijk dat de stelling in het diagram afkomstig is uit een werkelijk gespeelde partij. De partij zou zijn gespeeld in 1844 en wordt toegeschreven aan de destijds vermaarde schakers Deschapelles en Labourdonnais.

Of dat klopt daarover zijn de meningen verdeeld. De situatie op het bord is zo onalledaags dat je je bijna niet kunt voorstellen dat deze langs een natuurlijke logische weg tot stand is gekomen. Allereerst de positie van de witte koning. Wat heeft er voor gezorgd dat die het hele bord is overgewandeld naar het verre oord e7? En hoe is het mogelijk dat de witte monarch daar op de vorige zet ook nog veilig heeft gestaan? De zwarte pion stond dus nog niet op e2, want dan zou zwart wel e2-e1 met promotie tot dame en schaak gespeeld hebben. Dat is echter wel wat er nu nog steeds dreigt. En dan zou het lot van wit wel bezegeld zijn. Wit mag zwart daar niet de gelegenheid voor geven en moet dus zelf actief optreden. Dwingend en winnend. En dat is verrassenderwijze mogelijk. De eerste zet ligt natuurlijk wel voor de hand. Het witte paard geeft schaak door het nemen van de loper op h6. Zwart heeft nu twee opties; hij kan het paard slaan met de pion of hij kan de koning naar h8 verplaatsen. We onderzoeken eerst het slaan van het paard 1. …., gxh6 Tja, en wat nu? Als wit geen schaak geeft speelt zwart e2-e1 schaak. Er zijn maar twee opties; Dg7+ of Dh8+. In beide gevallen kan de zwarte koning echter de witte dame eenvoudigweg slaan omdat deze niet gedekt staat door een ander stuk. Na 2. Dg7+, Kxg7 kan wit nog wel een keer schaak geven maar dan gaat de zwarte koning eenvoudigweg naar g8 (wit veld), waar hij niet langer lastig gevallen kan worden. Dus gaan we maar gauw kijken wat het schaak met de dame op h8 oplevert. De zwarte koning moet nemen Kg8xh8. Nu valt meteen op dat als de zwarte koning mat zou staan als hij bloot zou komen te staan aan schaak en hij niet weg zou kunnen van h8. En wit heeft de mogelijkheid om de uitweg te versperren door Ke7-f7 te spelen. De grap is dat nu de dreiging e2-e1 ook uit de lucht is. Zwart kan de witte koning enkel lastig vallen met Tb8-e8 schaak. Dat is echter een zinloos intermezzo, want die toren wordt genomen door de witte koning en vervolgens is het mat door Lh6-f6 niet te voorkomen. Ook de quasi verdedigende zet Tb8-g8 redt zwart niet. Immers, na Lf6, Tg7 slaat de loper ook met mat op g7. Schitterend, zwart heeft een bord vol stukken en pionnen, maar is niet opgewassen tegen een koning en een loper. De variant waarbij zwart het paard op h6 niet slaat, maar de koning naar h8 plaatst om het schaak op te heffen, is ook alleszins de moeite waard. In dat geval geeft wit eerste een schaak met het paard op f7. De zwarte koning moet dan terug naar g8 en zou zich daar veilig kunnen voelen. Dat is echter maar schijn, want nu volgt de doffe dreun Dc3 xg7. Opnieuw een dameoffer! De koning moet nemen en nu volgt Lh6-f6+, Kg8 en Ph6 mat. Of deze stelling is voorgekomen in een werkelijk gespeelde partij, daar zou ik mijn hand niet voor in het vuur durven steken. Het is wel een prachtig voorbeeld van de creatieve rijkdom van het schaakspel.