Sinds het begin van de corona pandemie zijn er twee soorten mensen. Ruwweg dan natuurlijk, want tussen de ene flank van groepen met bepaalde meningen en overtuigingen en de andere lopen er ook nog heel wat mengvormen rond. Wanneer we ons echter focussen op de tegenstelling, dan gaat het enerzijds om hen die zich laten overtuigen van het feit dat COVI-19 een gevaarlijke ziekte is, waar ten behoeve van de volksgezondheid maatregelen tegen genomen moeten worden, en anderzijds degenen die het niet waar willen hebben dat deze ziekte een serieus gevaar vertegenwoordigt. De groep die gelooft dat corona een bedreigende ziekte is, is by far het grootst. Er schuilt ook iets logisch in om een open blik te hebben voor een gevaar dat de samenleving bedreigt en wereldwijd zorgt voor miljoenen doden. En het vergt loyaliteit om iets te willen doen en laten voor de zwakkeren in onze samenleving, voor wie deze ziekte een ernstige bedreiging vormt. Maar waar laat de andere groep zich dan door motiveren, die de ernst van de ziekte bagatelliseert? Ik meen onder hen verschillende kenmerken te zien. Die natuurlijk ook weer mixen.

Zorg over het inkomen

Allereerst degenen die (hoofdzakelijk) bevreesd zijn voor inkomensachteruitgang ten gevolge van de maatregelen. Begrijpelijk hoor wanneer je een bedrijf hebt waarvan de inkomsten drastisch achteruitgaan door lockdowns en andere beperkende maatregelen. Een reële zorg derhalve. Een zorg ook die we met de hele samenleving moeten willen delen.

Bang voor inboeten vrijheid

Een tweede groep bestaat uit degenen die bang zijn vrijheid te moeten inleveren. Deze vrees is deels terecht. Een lockdown en andere verplichtingen en beperkingen maken je minder vrij om te doen en te laten wat je wil. En de dreiging dat er vaccinatiedwang plaats zou kunnen gaan vinden is ook erg bedreigend. Echter, een gezond realiteitsbesef zorgt er ook voor dat je begrijpt dat het af en toe nodig kan zijn om wat vrijheid in te leveren voor het collectief belang. En bovendien zouden de fanatici in deze stroom wat meer kunnen beseffen dat zij zichzelf vaak erg onvrij maken door hun gebrek aan plooibaarheid, c.q. dat zij zichzelf paradoxaal vastzetten in een starre houding van het ‘volledig vrij’ willen zijn.

Angst voor de angst

De derde stroom vind ik echter psychologisch het meest interessant de mensen die bang zijn dat zij bang gemaakt worden. Zij zijn bang dat zij bang worden gemaakt zodat de overheid meer vat op hen krijgt. Vandaar dat er door hen op de sociale media meteen schande geroepen wordt als virologen en/of politici laten merken dat zij de bevolking willen doordringen van de ernst van de situatie. Zelfs wordt er gedaan alsof men daarmee de betreffende medici of politici heeft betrapt op een ernstig vergrijp ‘het bang maken’. Bijvoorbeeld toen er werd ontdekt dat de Belgische viroloog Marc van Ranst in 2019 een cursus had gegeven over hoe je de bevolking er van doordringt dat er een serieuze bedreiging bestaat. En ook als Mark en Hugo weer een persconferentie hebben gegeven wordt er door de angstbangers geroepen dat hullie weer alles hebben gedaan om ons bang te maken. Wat impliceert dat de minister president en de minister van VWS daarmee boosaardige bedoelingen zouden hebben. Dat gaat natuurlijk totaal voorbij aan het gegeven dat er een bedreigende situatie bestaat  die zorg en aandacht vraagt en die medewerking vraagt van de bevolking. Het is natuurlijk niet erg effectief wanneer de overheid naar de bevolking communiceert dat er eigenlijk niks aan de hand is, maar dat ze desondanks toch vriendelijk adviseert om mondkapjes te dragen of zich aan andere beperkende of oncomfortabele maatregelen te houden die een onschadelijk virus in toom kunnen houden. Dat zou pas echt raar zijn nietwaar? Dus ja, het is heel normaal dat een overheid ons een realistisch beeld geeft van de bedreigende situatie en ons op grond daarvan vraagt om daarbij passend gedrag.

Een probleem op zich

Bij de angst om bang gemaakt te worden speelt echter nog iets mee. Angst voor angst is ook een psychologisch fenomeen. Angst is een emotie die wij vrezen. Het geeft het gevoel dat we alert en beducht moeten zijn, en tja, dat wordt over het algemeen ervaren als tegengesteld aan ‘je prettig voelen’. Dus zitten we er niet op te wachten dat anderen onze angst aanwakkeren. Sommige mensen zijn zelfs zo extreem bang voor de angst emotie dat het een probleem op zich wordt. De angst voor de angst is bijvoorbeeld een bekend fenomeen in therapievormen waar men zich bezig houdt met fobieën. De fobische klachten worden als erg onplezierig ervaren en dat veroorzaakt dan weer angst voor de fobische klachten. Die in voorkomende gevallen zo mogelijk nog sterker kan zijn dan de klachten zelf.

Het probleem met de pandemie is natuurlijk dat je net kunt doen alsof het niet bestaat. Zeker wanneer er in jouw directe omgeving niemand ernstig ziek is geweest of aan covid is overleden. Dan kun je je angst gemakkelijk wegduwen met allerlei drogredenen. Echter weggeduwde angst verdwijnt niet, maar werkt als een boemerang in de vorm van de angst voor de angst. Dat blijkt bijvoorbeeld wanneer je bang bent om weer bang gemaakt te worden… Wat wel kan helpen is de angst te ervaren en serieus te onderzoeken of deze realistisch is. Dat vergt dan echter wel onbevangenheid en eerlijkheid. En daar zit meteen de valkuil als je bang bent voor angst. Want als je naar corona kijkt als iets wat wordt uitvergroot om jou bang te maken ben je de objectiviteit al weer kwijt. Dan zal je enkel bevestiging zoeken in gedachten en interpretaties van nieuws dat men je onterecht bang probeert te maken. En waarom men dat dan doet daar kun je natuurlijk wel wat op bedenken. Dat hoef je niet eens zelf te doen. In de niet zo serieuze media liggen voldoende voorgekookte complottheorieën te grabbel over machthebbers die je bang maken om je onder controle te krijgen. Vaak ook nog overgoten met heerlijke spirituele sausjes. Want heel dikwijls komen die complottheorieën voort uit new age achtige stromen en yoga sektes. Daar waar men wars is van angst en bezorgdheid. Daar waar de confrontatie met de rauwe werkelijkheid van dit aardse bestaan wordt ontweken door escapisme. Daar waar men gelooft dat als je maar voldoende vertrouwt op het universum je zelf verder ook niks hoeft te ondernemen. Met het motto dat alles vanzelf zal goedkomen, miljoenen corona doden ten spijt…

Waar echter angstbangers ook nogal vaak aan voorbijgaan is dat ze ene angst proberen weg te poetsen ze in het moeras van de andere angst terecht komen. Ik noem een paar voorbeelden.

• Angsten veroorzaakt door complot denken. Complot ideeën zijn per definitie (al of niet terecht) wantrouwend. Wantrouwen en angst gaan hand in hand
• Wantrouwen dat er verkeerde indruk door wetenschappers en overheden wordt verstrekt over de ernst van de pandemie
• Angst dat behandelend artsen en wetenschappers niet te vertrouwen zouden zijn
• Angst dat vaccins van mens op mens, van gevaccineerde op niet gevaccineerde overgedragen zouden kunnen worden
• Angst voor vaccins, dikwijls aangepraat door pseudowetenschappers en influencers die op grond van economische of politieke belangen stemming maken tegen maatregelen tegen de pandemie en vaccineren.
• Angst voor verlies van vrijheid
• Angst dat het eigen immuunsysteem niet voldoende goed zou werken om tegen COVID-19 opgewassen te zijn. Rigide vastklampen aan allerlei gezondheidsmaatregelen en middelen. Bang zijn voor invloeden van buitenaf die het immuunsysteem zouden kunnen schaden, zoals straling of andere milieu-invloeden.

Er zijn er natuurlijk wel meer te bedenken. Het gaat er niet om zoveel mogelijk voorbeelden aan te halen, maar om te laten zien dat zogenaamd niet bang zijn voor het ziek worden door het virus niet betekent dat men niet door angst wordt beïnvloed. Integendeel. Het zou zelfs wel zo kunnen zijn dat men er een angst heeft uitgepikt die nou juist de slechtste raadgever is…