Onlangs las ik op Wikiquote een aantal citaten van etholoog en evolutiebioloog Richard Dawkins. Afgezien van een citaatje in een tekst of discussie had ik eerlijk gezegd nog niet veel van en over deze fanatieke pleitbezorger van de evolutietheorie gelezen. Oké, een gebrek in mijn algemene ontwikkeling, maar je kunt niet alles lezen, en schrijfsels over de evolutietheorie vind ik doorgaans ingewikkeld en vermoeiend. Nu lees ik eerlijk gezegd ook niet zo graag argumenten en feiten die de bedoeling hebben om de evolutietheorie te bevestigen. Het heeft mijn voorkeur om iets anders te geloven. Echter heb ik ook het boek ‘Feiten genoeg die voor een schepper pleiten’ van Lee Strobel al een paar jaar thuis liggen zonder dat ik het van A tot Z heb gelezen. Strobel interviewt in dit boek gezaghebbende wetenschappers die allemaal zo hun ingewikkelde redenen hebben om te vinden dat een Schepper onmiskenbaar verantwoordelijk moet zijn voor ons bestaan, en de omstandigheden waarin wij leven. Voor mijn gevoel wel tamelijk aannemelijke theorieen maar erg ingewikkeld, en dus pak ik het boek er nog wel eens bij wanneer ik niet kan slapen. Het lezen er van is zo vermoeiend dat ik als een blok in slaap val voordat ik twee bladzijden heb gelezen.

Zelfzuchtige genen

De quotes van Dawkins las ik op klaarlichte dag en ik werd er helemaal niet slaperig van. Integendeel ik werd klaarwakker en alert, want ik stuitte op teksten die me prikkelden en uitdaagden om er andere gedachten tegenover te stellen. De eerste quotes die dit effect op me hadden waren de volgende met betrekking tot selfish genes: ‘We zijn overlevingsmachines – blind geprogrammeerde robots om het voortbestaan van de zelfzuchtige moleculen, die we genen noemen, te verzekeren’. En: ‘Laat ons trachten te begrijpen wat onze zelfzuchtige genen met ons voor hebben. Dan hebben we tenminste een kans om hun plannen te doorkruisen, iets waar totnogtoe geen enkele soort toe in staat is geweest’. En: ‘Ze zitten in jou en in mij; ze hebben ons gevormd, lichaam en geest; en hun voortbestaan is hun ultieme reden van bestaan’. Dawkins schrijft dit binnen een bredere context en het brengt hem bij de volgende conclusie:’ Het door ons waarneembare heelal heeft net die eigenschappen die we zouden verwachten als er geen ontwerp, geen doel, geen kwaad, geen goed en niets dan onmeedogende onverschilligheid zou zijn’. Dat duidt niet op een scheppende liefdevolle God. Het biedt hooguit nog ruimte voor geen God of een totaal onverschillige God. Dat is echter slechts het geval wanneer we er vanuit gaan dat de wereld zoals die nu is, waarin we leven, ook de bedoeling is geweest van God. Vanuit religieus oogpunt, gebaseerd op de bijbel maar ook op de Thora of de Koran, kun je daar echter ook heel anders naar kijken. In Genesis wordt gesproken over een wereld voor de zondeval en een wereld na de zondeval. De eerste was paradijselijk, daar werd het kwaad niet gevonden. Tijdens de zondeval had de mens er echter onder verleiding van Satan of Lucifer voor gekozen om goed en kwaad te willen leren kennen. Daarvoor moet je dan natuurlijk wel met het kwaad geconfronteerd worden, want als het er niet is kun je het ook niet leren kennen. En dus werd de mens sterfelijk en moest hij gaan strijden voor het naakte bestaan. Dat had nogal wat consequenties.

In Genesis 3:16 wordt Eva verteld dat de man over haar zal heersen en dat zij met pijn kinderen ter wereld zal brengen. Ik heb het altijd een beetje gek gevonden dat dit zo expliciet wordt genoemd. Het wijst er echter wel op dat voor de zondeval kinderen baren niet nodig was of in elk geval geen pijn deed. En als de man na de zondeval over de vrouw ging heersen dan was dat voor de zondeval kennelijk niet zo en kunnen voorvechtsters van de emancipatie zich hierop voorstaan.

In Genesis 3:19 wordt Adam verteld dat hij zich in het zweet zal moet werken voor zijn dagelijks brood, en dat hij uiteindelijk weer tot stof zal vervallen, hij sterfelijk is geworden. We kunnen dus aannemen dat dit voor de zondeval niet het geval was.

Beide teksten geven aanleiding om te denken dat het menselijke lichaam voor de zondeval anders in elkaar zat dan na de zondeval. En als de mens voor de zondeval niet sterfelijk was, dan had hij ook geen biologisch overlevingspakket nodig, bestond er geen struggle for life, was angst overbodig net als vlucht- en vechtreacties, en hadden we waarschijnlijk ook geen zelfzuchtige genen nodig. Zelfzuchtigheid werd daarom pas van vitaal belang na de zondeval, en zoals we dagelijks in de media kunnen zien leidt dat tot veel ellende en lijden in de vorm van competitie, machtsstrijd, uitbuiting, en daaruit voortkomende gewelddadige conflicten tussen mensen, groepen mensen, en landen.

Wel te trotseren

Toch blijken mensen ook na de zondeval wel in staat om hun zelfzuchtige genen te trotseren. Het kost soms echter wel wat moeite. Kennelijk gold dat ook voor de apostel Paulus want hij verzucht in Romeinen 7:19 dat hij wel het slechte deed wat hij niet wilde, maar niet het goede dat hij wilde. Jezus trotseerde echter zijn overlevingsdrang door het lot van de kruisdood niet te ontlopen, en er zijn aardig wat christenen geweest die hun leven hebben geofferd voor hun geloof. Echter ook in onze tijd zijn er veel mensen die hun eigen belang opofferen ten behoeve van andere mensen of een hoger ideaal. Dawkins sluit trouwens ook niet uit dat een organisme dat opgebouwd is uit zelfzuchtige genen altruïstisch kan zijn.

Al het groene kruid

Een andere quote van Dawkins die me emotioneel raakte was de volgende: ‘Als het dezelfde Schepper was die zowel de tijger als het lam schiep, zowel de jachtluipaard als de gazelle, wat voor spelletje speelt Hij dan? Is Hij een sadist die van bloedige sporten houdt? … Of doet hij het om de kijkcijfers van David Attenborough op te krikken?’ Hier raakte Dawkins bij mij een heel gevoelige snaar; ik kan geen dieren zien lijden, ik vind de natuur heel erg wreed, en ik ben overtuigd vegetariër. Als ik buiten wandel pas ik op dat ik geen beestjes vertrap, en als ik een plofkip op tv zie ben ik een tiental minuten fysiek onpasselijk. Ik zou echter het lijden van mens en dier niet wijten aan onze Schepper. Ook ten aanzien hiervan geldt wat mij betreft dat dit lijden is ontstaan tengevolge van de zondeval. In de Hof van Eden bestond geen ziekte, geen dood, geen struggle for life. En mensen aten kennelijk geen dieren en dieren geen andere dieren:
Genesis 1-29 En God zeide: Ziet, Ik heb ulieden al het zaadzaaiende kruid gegeven, dat op de ganse aarde is, en alle geboomte, in hetwelk zaadzaaiende boomvrucht is; het zij u tot spijze!
Genesis 1-30 Maar aan al het gedierte der aarde, en aan al het gevogelte des hemels, en aan al het kruipende gedierte op de aarde, waarin een levende ziel is, heb Ik al het groene kruid tot spijze gegeven. En het was alzo

Herkauwende tijgers?

Over vlees als voedsel wordt niet gesproken. Het heeft er dus alle schijn van dat de gazelle voor de zondeval niets te vrezen had van het jachtluipaard, het lam niet van de tijger, en de koe en het varken niet van de mens. Het is wetenschappelijk natuurlijk wel lastig te bewijzen dat deze situatie zich ook inderdaad heeft voorgedaan. Er zijn bijvoorbeeld geen paleontologische vondsten gedaan van tijgers met het gebit van herkauwers. Aan de andere kant hoort het ook bij geloven dat we kunnen bedenken dat er zaken kunnen voorvallen die met onze huidige wetenschapsmodellen niet te doorgronden zijn. Dat er bijvoorbeeld voor de zondeval sprake was van een menselijk lichaam dat meer geestelijk was dan fysiek. Het zou in elk geval een aantal zaken kloppend maken. Zoals bijvoorbeeld dat de mens onsterfelijk was en dus ook geen selfish genes nodig had. De apostel Paulus realiseerde zich 2000 jaar geleden reeds dat onze Schepper ons lichaam niet per se uit klei hoeft te kneden. Hij schrijft in 1 Korintiërs onder meer over het opstandingslichaam: ‘Zoals we nu de gestalte van de stoffelijke mens hebben, zo zullen we straks de gestalte van de hemelse mens hebben’(vers 49). Het kan trouwens ook zo zijn dat we geen paleontologische vondsten van leeuwen met het gebit van herkauwers zullen vinden omdat volgens Genesis God amper op adem was gekomen van zijn scheppingswerk toen reeds de slang zijn intrede deed en Eva en Adam doortrapt verleidde.

Vertederende beelden

De profeet Jesaja geeft er in zijn profetie in Jes. 11 vers 6 tot 10 ook blijk van dat het niet de voorkeur van onze Schepper heeft om bepaalde dieren te laten verscheuren.

Dan zal een wolf zich neerleggen naast een lam,
een panter vlijt zich bij een bokje neer;
kalf en leeuw zullen samen weiden
en een kleine jongen zal ze hoeden.
Een koe en een beer grazen samen,
hun jongen liggen bijeen;
een leeuw en een rund eten beide stro.
Bij het hol van een adder speelt een zuigeling,
een kind graait met zijn hand naar het nest van een slang.

Helaas gaat het hier om een profetie, en zullen we moeten afwachten of deze vertederende beelden ooit werkelijkheid zullen worden. Echter wanneer we er van uitgaan dat er in het Oude Testament tientallen profetieën zijn gedaan die inmiddels zijn uitgekomen, dan is er ook best een kansje dat we nog eens koeien zullen melken tussen grazende beren.