We leven in een tijd waarin veel tijd en aandacht wordt besteed aan een gezond gewicht en fysieke fitheid. Een aantrekkelijk(er) uiterlijk en vitaliteit zijn de doelstellingen van velen tijdens het volgen van diëten en bij de noeste arbeid in de sportschool. Tegelijkertijd is dit echter ook de tijd waarin in het dagelijkse leven niet de hoogste eisen worden gesteld aan onze fysieke fitheid maar juist aan onze geestelijke fitheid en aan de conditie van ons brein. Daar doen we doorgaans echter heel weinig voor. Onze hersenen moeten het maar gewoon doen, zo is kennelijk de verwachting. Dat is echter niet de realiteit. In Nederland krijgen jaarlijks naar schatting 160.000 (nieuwe) mensen te maken met een hersenziekte of een vorm van niet-aangeboren hersenletsel (NAH), en hebben heel veel mensen last van psychische problemen en milde klachten zoals concentratieproblemen en geheugenzwakte.
Hersenaandoeningen kennen een grote verscheidenheid en komen op iedere leeftijd voor. Er is in Nederland op dit moment geen (landelijke) registratie voor hersenaandoeningen. Er wordt niet bijgehouden hoeveel mensen een vorm van hersenletsel oplopen, of een hersenziekte krijgen of hebben. Dankzij de vergrijzing is er de laatste jaren wel toenemende aandacht voor ziekten als ouderdomsdementie, Alzheimer en Parkinson. Goede medicijnen tegen deze ziekten bestaan helaas nog niet. Wellicht dat er echter ook veel gewonnen zou kunnen worden door meer onderzoek naar preventie met natuurlijke middelen. Een natuurlijk middel dat veelbelovend lijkt is de dipeptide carnosine. Vooral ook omdat veel hersenaandoeningen ontstaan op gevorderde leeftijd, en dat parallel loopt met verminderde aanmaak van carnosine door het lichaam.
Na het veertigste levensjaar
Naarmate we ouder worden maakt het lichaam minder van bepaalde stoffen aan die het verouderingsproces kunnen remmen. Een zo’n stof is carnosine. Carnosine wordt weliswaar door het lichaam aangemaakt maar na ons veertigste levensjaar loopt de productie gestaag terug. Een reden voor sommige wetenschappers om aan te nemen dat verouderingsprocessen voor een deel te wijten zijn aan de afname van de carnosineniveaus in het lichaam. Dat lijkt heel plausibel want carnosine lijkt een rol te spelen bij:
- Het behoud van goede hersenfuncties; het beschermt de hersenen tegen gekruiste verbindingen, oxidatie en exitotoxiciteit (overprikkeling zenuwen).
- Een goede functie van de hartspier
- Het tegengaan van verkramping van spieren
- De bescherming tegen oxidatieve stress
- Het immuunsysteem
- Het gezichtsvermogen. Carnosine is ook een doeltreffend middel bij ouderdomsstaar.
- De soepelheid van gewrichten, en de mobiliteit.
- Het tegengaan van rimpelvorming.
- Het verlengen van de levensduur van cellen. Ook van hersencellen.
Ondanks deze belangrijke functies geniet carnosine weinig bekendheid in het medische en het alternatieve circuit. Het wordt weinig voorgeschreven en staat ook maar zelden in de schappen van reformwinkels en drogisterijen. Wel wordt het sinds jaar en dag gebruikt in het wereldje van de body building, omdat het vermoeide spieren sneller zou laten herstellen.
Carnosine wordt nogal eens verwisseld met het ammodiumzout carnitine. Carnitine is vaak een bestanddeel van voedingssupplementen omdat het helpt om vet te verbranden. Carnitine en carnosine beginnen beiden met car van carnivoor om aan te geven dat ze veel voorkomen in vlees, gevogelte en vis. Carnosine is een dipeptide, bestaat uit de twee aminozuren beta-alanine en histidine. Wanneer carnosine via de voeding wordt ingenomen wordt het in het lichaam eerst afgebroken tot beta-alanine en L-histidine, en vervolgens in de spieren weer opgebouwd tot carnosine.
Beschadiging lichaamseiwitten
Een van de belangrijkste eigenschappen van carnosine is dat het veroudering en beschadiging van lichaamseiwitten tegengaat. Beschadiging en veroudering van lichaamseiwitten kan neurodegeneratieve ziekten en vermindering van het geheugen en van cognitieve functies tot gevolg hebben. Een belangrijke specifieke werking van carnosine die de laatste jaren in de schijnwerpers is komen te staan is het tegengaan van glycosylering (ook wel glycatie genoemd). Glycatie is een proces waarbij suikers een schadelijke verbinding aangaan met lichaamseiwit. Lichaamseiwitten vervullen in het menselijk lichaam verschillende belangwekkende functies. Een van de belangrijkste is dat ze structuur geven aan het lichaam. Een voorbeeld van een structuur gevend eiwit is het bindweefselversterkende collageen. Collageen zorgt bijvoorbeeld voor stevigheid en elasticiteit in onder meer de huid, organen en vasculaire structuren. Wanneer door glycatie deze eiwitstructuren beschadigd raken verzwakken ook de weefsels waar zij deel van uitmaken. Met alle gevolgen van dien.
Wanneer suikermoleculen zich hechten aan eiwitmoleculen ontstaan Advanced Glycation End Products (voortgeschreden-versuikeringseindproducten), oftewel AGE’s. Volgens de huidige medisch/wetenschappelijke stand van zaken zijn AGE’s van invloed op het ontstaan van o.m. de volgende ziekten/aandoeningen:
- Ziekte van Alzheimer
- Kanker
- Hartziekte
- Type II diabetes
- Nieraandoeningen
- Atherosclerose
- Hoge bloeddruk
- Beroerte
- Visuele handicap
- Huidaandoeningen
Diabetes en Alzheimer
Diabetes type 2 wordt geassocieerd met achteruitgang van cognitie, met inbegrip van leren en geheugen, mentale flexibiliteit en mentale snelheid. De mate van afname neigt aanvankelijk bescheiden te zijn en evolueert langzaam als een persoon ouder wordt. Verder hebben diabetes 2 patiënten een verhoogd risico op de ziekte van Alzheimer of vasculaire dementie.
De ziekte van Alzheimer is de meest voorkomende oorzaak van dementie voor personen boven de 65 jaar. Hoewel de exacte oorzaak nog niet bekend is, lijkt de vorming van AGE’s en oxidatieve schade een belangrijke rol te spelen bij de vorming van zogenaamde beta-amyloïde plaques en neurofibrillaire tangles die een rol spelen bij de aantasting van zenuwcellen bij de ziekte van Alzheimer. In zowel de beta-amyloïde plaques als de neurofibrillaire tangles worden veel AGE’s aangetroffen. Bij biopsie van de hersenen van Alzheimerpatiënten wordt ook een hogere concentratie AGE’s gevonden in vergelijking met gezonde hersenen.
Twee belangrijke maatregelen
De vorming van AGE’s kan deels worden voorkomen door een gezonde leefwijze. Suikers dienen bijvoorbeeld zo weinig mogelijk genuttigd te worden. En ook dienen we zo min mogelijk voedsel te eten dat intensief is verhit of waar een mooi bruin korstje aan is gebakken. Iedere bereidingswijze bij hoge temperatuur die de buitenkant van het voedsel bruin doet kleuren zorgt voor een giftige hoeveelheid AGE’s. Wanneer we toch eens willen barbecueën of ons te buiten willen gaan aan gebakken vleeswaren, pizza, of ander AGE rijk voedsel is het raadzaam om daar zuur bij te nemen in de vorm van azijn, rode wijn, of citroensap. Door vlees te marineren in bijvoorbeeld azijn, rode wijn of citroensap bij barbecueën, braden of grillen wordt de AGE-vorming met 50% verminderd. De beste manier om een teveel aan AGE’s te vermijden is om minder te bakken en meer te koken bij een lagere temperatuur met vocht, zoals bijvoorbeeld pocheren, stomen of stoven. Voor wie alles wil weten van AGE arme voeding bestaan er prima boeken zoals ‘Het anti age dieet’ van Helen Vlassara. Overigens moeten we ook niet te bang worden om AGE’s binnen te krijgen. Ook hier geldt dat het vooral het teveel is dat ons schaadt. Ook is het niet zo dat een AGE-arm dieet er voor zorgt dat er geen AGE’s in ons lichaam ontstaan. AGE’s ontstaan ook ten gevolge van normaal verlopende stofwisselingsprocessen en (tja daar is ie weer) veroudering.
Een tweede goede maatregel om AGE’s te beperken is de inname van carnosine. Carnosine zorgt voor minder aanmaak van AGE’s en ruimt ze ook op. Vooral diabetes patiënten, en personen met een familiaire aanleg voor Alzheimer, doen er goed aan extra carnosine te nemen, zeker wanneer zij het veertigste leeftijd zijn gepasseerd, zijnde de leeftijd dat het lichaam minder carnosine gaat aanmaken. Ook bij langdurige ziekte slinken de voorraden carnosine snel. Gelet op het feit dat carnosine voorkomt in vlees en vis doen ook vegetariërs en veganisten er goed aan om een carnosine supplement te nemen.
In feite doet iedereen boven de veertig er goed aan om carnosine als supplement in te nemen. Niet alleen voor de bescherming van de hersenen, maar ook omdat het bijvoorbeeld de huid jong houdt en rimpels voorkomt, omdat het beschermt tegen hart- en vaatziekten, en omdat het een uitmuntende bestrijder is van oxidatieve stress.
Voor wie wil weten hoe het er voor staat met de AGE’s in zijn/haar lichaam, dat kan tegenwoordig heel snel en gemakkelijk getest worden met de AGE reader. De AGE Reader bepaalt de ophoping van “advanced glycation endproducts” (AGE’s) in het menselijk lichaam aan de hand van de fluorescentie van ultraviolet licht. Middels een niet-invasieve meting in de onderarm is het resultaat in minder dan 30 seconden bekend. De AGE reader is nog een betrekkelijk recente vinding, maar is inmiddels in gebruik bij meerdere artsen en praktijken voor complementaire geneeswijzen.